برات چیست

اگر در بازار فعالیت می کنید، حتما با سوال برات چیست و انواع آن روبرو شده اید. نگران نباشید ما در این مقاله به توضیح کامل معنی برات در حقوق، انواع برات و همچنین نمایش نمونه برات پر شده خواهیم پرداخت.

پیشنهاد می کنیم اگر در مرحله صدور و یا دریافت برات برای کسب و کار خود هستید، قبل از هر کاری از مشاوره رایگان وکیل بانکی در بهترین دفتر وکالت تهران استفاده کنید. 02188939832 و 09127654109

برات چیست

برات که معادل آن در انگلیسی Bill of exchange یا draft می باشد، یکی از انواع اسناد تجاری است که جایگزین اسکناس بوده و متضمن یک تعهد به پرداخت وجه در آینده است. ماده ۲۲۳ الی ۳۰۴ قاتون تجارت مصوب ۱۳۱۱ مربوط به برات می‌ باشد.

به عبارتی شفاف تر، برات سندی تجاری است که مطابق آن شخص اول از شخص دوم تقاضا می کند که وجه درج شده در برات را در تاریخی مقرر به شخص سوم یا هر کسی که شخص سوم ، وجه را به او حواله کرده، پرداخت نماید.

به‌ عبارت‌ دیگر سندی که از طرف طلبکار برای شخص بدهکار صادر می‌ گردد و شخص بدهکار در صورت تأیید آن متعهد می‌ شود که وجه برات را در سررسید معین به طلبکار یا شخص معین پرداخت نماید.

طبق تعریف بالا شخص اول برات‌ دهنده، شخص دوم برات‌ گیر و شخص سوم دارنده‌ برات گفته می شوند. یعنی برات دهنده از برات گیر می خواهد مبلغی مشخص را به دارنده برات تحویل نماید.

«برات نوشته‌ای است که به‌موجب آن شخصی به دیگری دستور می‌دهد در وعده‌ای معین یا قابل تعیین مبلغی را به شخص ثالث یا به حواله کرد او پرداخت کند. دستور دهنده را (برات‌کش، صادرکننده یا برات دهنده) می‌نامند و به شخصی که دستور را دریافت می‌کند، (برات‌گیر و یا محال علیه) می‌گویند و شخص ثالث نیز (دارنده برات) نامیده می‌شود».

محیل، محال علیه و محتال یعنی چه؟

در بحث برات ممکن است با کلماتی مثل محیل، محاله‌ علیه و محتال نیز روبرو شوید.

محال علیه در برات کیست ؟

از آنجا که برات نوعی حواله به حساب می آید. بر این اساس در عرف شخص اولی که برات را صادر می کند را برات‌ نویس، مُحیل یا حواله دهنده می نامند. شخص دوم که حواله برای پرداخت به او داده شده است مُحالٌ علیه و شخص سوم که به نوعی طلبکار و دریافت کننده وجه نقد است را محتال یا مُحالٌ له می نامند.

معنی برات در حقوق

معنی برات در حقوق خیلی تفاوتی با معنی که ذکر شد ندارد. در اصطلاح علم حقوق، برات نوشته‌ای است که به موجب آن شخصی به شخص دیگر دستور می‌ دهد که در موعد معین مبلغی را به شخص سومی یا به هر کسی که وی حواله دهد، بپردازد.

پیشنهاد ویژه: چک نیز یکی دیگر از اسناد تجاری مهم است. برای آشنایی بیشتر با این سند تجاری مهم، مقاله تعریف چک در قانون تجارت را مطالعه کنید.

انواع برات

مطابق با قانون تجارت و آنچه در بازار عرف است، برات به سه شکل وجود دارد

• برات ساده
• برات رجوعی
• برات سازشی
• برات خارجی

برات ساده

برات ساده همان براتی است که پیش تر در مورد آن صحبت کردیم. براتی که فرد اول به حساب و تایید فرد دوم در وجه فرد سوم صادر می کند.

برات رجوعی

برات رجوعی زمانی صادر می شود که، دارنده برات در زمان سر رسید برات به دارنده یا هریک از مسئولین پرداخت برات مراجعه کرده، اما با عدم پرداخت مواجه شود. در این حالت دارنده برات به جای طرح دعوا علیه پرداخت کننده، براتی جدید (برات رجوعی ) در وجه پرداخت کننده برات سابق، صادر می کند.

فراموش نکنید که، برای صدور برات رجوعی می بایست یک برات ساده و پرداخت نشده وجود داشته باشد تا امکان صدور برات جدید وجود داشته باشد.

برات سازشی

برات سازشی همانند سفته است. در صدور این نوع برات قرار نیست مبلغی برات پرداخت شود بلکه این نوع برات صرفا به عنوان ضمانت صادر شده است.

اگر نمی دانید سفته چیست، حتما مقاله سفته چیست را مطالعه کنید.

در واقع در برات سازشی، پرداخت کننده برات به صادر کننده آن بدهکار نخواهد شد و صرفا به دلیل کسب اعتبار صادرکننده یا ضمانت از وی، علیه وی صادر خواهد گشت.

برات خارجی

در واقع برات خارجی، همان براتی است که بین اشخاص با ملیت های مختلف صادر می شود که در این صورت هیچ خللی به اعتبار آن وارد نخواهد شد.

نمونه برات پر شده

در تصویر زیر نمونه ای از یک برات پر شده در اختیار شماست.

در بحث برات ظهرنویس کیست؟

در بحث تجارت ممکن است شخص سوم به عنوان دارنده‌ برات و طلبکار وجه، سند برات را به دیگری واگذار کرده و آن دیگری به شخص دیگر و به همین ترتیب سند برات چند دست منتقل شود. در این حالت اخرین فردی که در نهایت سند برات در دست اوست دارنده‌ نهایی برات بوده و کلیه اشخاص ماقبل او به جز شخص اول (برات دهنده) و شخص دوم (برات گیر) ، ظهرنویس هستند. یعنی اشخاصی که پشت سند را امضا کرده‌اند تا دست به دست منتقل شود.

کاربرد برات چیست

قطعا علت بوجود آمدن و استفاده از سند برات برای انتقال طلب بوده‌ است. به این شکل که وقتی شخصی طلبی از دیگری داشته که هنوز موعد پرداخت آن فرا نرسیده، با انتقال طلب خود به شخصی دیگر امکان یک معامله نسیه را برای خود فراهم می کرده و به این شکل باعث صرفه جویی در یک نوبت جابجایی پول می‌ شده‌ است.

از طرفی افراد برای جلوگیری از خطرات حمل و نقل پول در سفرهای طولانی پول خود را به شخص دیگری پرداخته و همان مبلغ را از همکار یا دوست آن شخص در شهر مقصد دریافت می‌کرده‌ اند. اما امروزه با تحول در روش‌ های جابجایی پول اهداف صدور برات تغییر کرده و صدور برات لزوماً به معنای انتقال طلب نیست.

اگر در حوزه وصول مطالبات مشکل دارید، حتما از خدمات وکیل وصول مطالبات تهران وکالت استفاده کنید.

مزایا و معایب برات

از مزایا و معایب برات می توان به موارد زیر اشاره کردک

مزایای برات

• عدم نیاز به جابه‌جایی مستقیم پول
• افزایش امنیت در معامله‌ ها
• راحتی در مبادله و انبارش راحت

معایب برات

• شفاف نبودن سیستم حواله‌ ها به دلیل ثبت غیرقانونی آن
• به وجود آمدن حواله‌ های تقلبی
• انتشار حواله بدون پشتوانه

افراد دخیل در برات

همانطور که گفته شد، برات یک سند تجاری، و برات کشی یک عمل حقوقی در فعالیت‌های اقتصادی است که مستلزم آشنایی یا قوانین مربوطه و دانش لازم است.

پیشنهاد می کنیم قبل از هر کاری حتما از مشاوره رایگان مجموعه وکالت تهران در این حوزه استفاده کنید. 02188939832 و 09127654109

اما افراد دخیل در برات. به طور برای تبدیل شدن کاغذ برات به یک سند رسمی، ابتدا برات باید توسط شخصی صادر شود، که این شخص همان برات‌ دهنده یا برات کش (شخص اول) است. صدور برات توسط این شخص می‌ تواند با امضا و یا با مهر روی خود برگه‌ سند برات انجام گیرد.

مرحله‌ دوم رسمی شدن برات مرحله‌ قبول برات توسط شخص برات‌ گیر (شخص دوم) است. قبول برات نیز همانند صدور آن می‌ تواند هم با مهر و هم با امضا روی خود برگه‌ برات صورت گیرد.

بنابریان برات ابتدا به صدور و سپس به قبول نیازمند است. در واقع شخص دوم یا همان برات گیر که قبول‌کننده‌ سند برات است مدیون اصلی و مسئول پرداخت وجه است که با قبول برات، چنین تعهدی را پذیرفته است.

شخص سوم نیز یک طلبکار است که وجه درج شده در برات را طلب کرده یا با ظهرنویسی به فردی دیگر حواله می کند.

شرایط قبول شدن برات

برای اینکه یک برات مورد تایید مراجه قانونی بوده و به عنوان یک سند تجاری رسمیت داشته باشد، می بایست هنگام صدور و یا دریافت آن به موارد زیر دقت کنید. بر اساس ماده ۲۲۳ قانون تجارت، شرایطی که باید در شکل ظاهری حواله در هنگام صدور آن رعایت شود به‌ صورت زیر است:

• قید کلمه برات بر روی سند جهت تفکیک و تشخیص آن از انواع اسناد مشابه مثل چک و سفته.
• صادر کننده برات کیست ؟ حتما مشخصات کامل صادر کننده برات یا همان برات کش با مهر و امضا درج شده باشد.
• محال علیه در برات کیست؟ حتما مشخصات کامل محال علیه برات یا همان برات گیر که قبول کننده تعهد پرداخت است با مهر و امضا درج شده باشد.
• صدور برات حتما باید در وجه شخص معینی باشد. برات را نمی‌ توان در وجه حامل صادر کرد و حتما باید مشخصات دارنده برات ذکر شود.
• تاریخ تحریر روز ماه سال. تاریخ باید با تمام حروف نوشته شود زیرا قابلیت تغییر دارد.
• تاریخ در برات دقیق تعیین شده باشد. تاریخ صدور، تاریخ قبول و تاریخ سررسید پرداخت وجه برات دقیق درج شده باشد. در ادامه این مورد را بیشتر توضیح خواهیم داد.
• برات می بایست در بردارنده‌ وجه و مبلغ مقرر و مشخصی باشد اعم از ریال یا ارز. ثبت مبلغ به عدد و حروف الزامی است و درصورتی‌ که دو مبلغ وجود داشته باشد، مبلغ کم‌ تر لحاظ می‌ گردد
• مکان پرداخت وجه برات باید مشخص باشد. این مکان می‌ تواند محل اقامت خود برات‌ گیر یا هر مکان دیگری باشد.
• تعداد نسحه های برات باید در سند درج شده باشد. برات ممکن است در چند نسخه صادر شده باشد و باید در سند برات قید شود که اگر در چند نسخه صادر شده، این نسخه‌ چندم است؟

نکته مهم: لازم به ذکر است که اگر این شرایط رعایت نشود، سند برات نوعی سند غیر تجاری محسوب شده و کارکرد تجاری بودن خود را از دست می‌ دهد.

همچنین وجود ضامن برای صادرکنند، برات گیرنده نیز می تواند در روند تائدیه و پرداخت مبلغ برات به دارنده برات کمک کند.

سررسید برات یا تاریخ پرداخت

برای برات ۴ نوع تاریخ پرداخت ذکر شده است:

• به رؤیت یا به دیدار
• به وعده از تاریخ صدور برات
• به وعده از تاریخ رؤیت
• موکول به تاریخی معین

به رؤیت یا به دیداریعنی پرداخت برات توسط برات‌ گیر به‌ محض رؤیت آن ظرف ۲۴ ساعت باید انجام شود

به وعده از تاریخ صدور برات نشان‌دهنده اهمیت تاریخ صدور برات است.

به وعده از تاریخ رؤیت یعنی مثلاً ظرف دو ماه از تاریخ رؤیت برات، می بایست برات پرداخت شود.

موکول به تاریخی معین یعنی برات دارای تاریخ پرداخت باشد.

نکول برات چیست

همان‌ طور که گفته شد، برات سندی است که برای شخص برات‌ گیر یعنی شخص دوم صادر شده تا آن را قبول کرده و مبلغ درج شده در برات را پرداخت نماید. نکته مهم اینجاست که قبول برات توسط این شخص اجباری نیست حتی اگر شخص دوم به شخص صادرکننده‌ برات بدهکار باشد. اما اگر شخص دوم برات را قبول کرد موظف به پرداخت بوده و نمی‌تواند از تعهد خود امتناع کند. حتی اگر به شخص صادرکننده بدهکار نباشد.

خوب این موضوع چه ربطی به نُکول دارد؟ نکول برات یعنی چی ؟

نکول برات عبارت است از اینکه شخص برات‌ گیر یعنی شخص دوم، برات و پرداخت وجه آن را قبول نکند و بگوید من چنین براتی را قبول نمی‌ کنم. زیرا همان‌ طور که اشاره شد قبول برات الزامی و اجباری نیست. در نتیجه به عدم قبول برات، نکول گفته می‌شود.

گاهی ممکن است شخص برات‌ گیر یعنی شخص دوم، پرداخت کل وجه برات را قبول نکند که به آن نکول کلی گفته می‌ شود. و گاهی نکول او جزیی است یعنی پرداخت قسمتی از وجه را نمی‌ پذیرد که به آن نکول جزیی گفته می‌ شود.

اعتراض نامه نکول برات

اعتراض نامه نکول سندی است که دارنده‌ برات (شخص سوم) در اختیار دارد تا نکول برات گیر (شخص دوم) نسبت به شخص صادرکننده برات (شخص اول) و ظهرنویسان دارای اثر باشد. این اعترا نامه زمانی صادر می شود که شخص دوم برات صادره از طرف شخص اول را نکول می کند.

اعتراض‌ نامه‌ عدم تأدیه برات

اعتراض‌ نامه‌ عدم تأدیه اعتراضی است که از سوی دارنده‌ سند برات صورت می‌ گیرد مبنی بر اینکه چرا شخص برات گیر که سند را قبول نموده، وجه را نمی‌ پردازد. این اعتراض زمانی صورت می گیرد که شخص دوم پرداخت مبلغ درج شده در برات را قبول کرده اما به هر دلیلی پرداخت نمی کند.

انتقال برات

انتقال و واگذاری برات عموما به دو شکل صورت می گیرد

• ظهرنویسی برات
• قبض و اقباض برات

انتقال از طریق ظهرنویسی برات

یعنی شخص دارنده برات با امضا پشت سند برات آن را به دیگری منتقل می‌ کند. اگر سند تجاری در وجه شخص معینی صادر شده باشد، یعنی عنوان دارنده مشخص باشد، نقل و انتقال از طریق ظهرنویسی است.

انتقال از طرق قبض و اقباض برات

سندی که در وجه حامل باشد یعنی هر حمل کننده و آورنده‌ ای دارنده‌ آن محسوب شود، از طریق قبض و اقباض منتقل می‌ شود. این حالت زمانی اتفاق می افتد که ظهرنویسی در پشت سند برات برای شخص خاص صورت نگرفته است.

نکته مهم:

اگر در جایگاه انتقال‌ دهنده برات هستید بهتر است انتقال‌ دهنده‌ی حامل باشید. زیرا در این حالت همان‌ طور که گفته شد نقل و انتقال از طریق قبض و اقباض صورت می‌ گیرد و جایی امضا نمی‌ شود تا بعدا برای شما مسئولیت ایجاد کند.

اما اگر در جایگاه انتقال‌ گیرنده هستید بهتر است انتقال گیرنده در وجه باشید. یعنی از طریق ظهرنویسی سند برات به شما منتقل شود تا از طریق امضای پشت سند اشخاص مسئول برای پرداخت شناخته شده و راحت‌ تر حق مراجعه به آنها را داشته باشید.

پیشنهاد می کنیم در مسائل مربوط به برات گیری یا برات کشی حتما با یک وکیل کیفری حرفه ای مشاوره کنید. 02188939832 و 09127654109

ماده ۲۴۹ قانون تجارت

بر اساس ماده ۲۴۹ قانون تجارت برات‌دهنده، کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس‌ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند. دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض می‌تواند به هر کدام از آنها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعاً رجوع نماید. ‌همین حق را هر یک از ظهرنویس‌ها نسبت به برات‌دهنده و ظهرنویس‌های ماقبل خود دارد. ‌اقامه دعوی بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولیت برات نیست.

اقامه‌کننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند. ‌ضامنی که ضمانت برات‌دهنده یا محال‌علیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.

مالیات برات

همانطور که می داند چاپ و توزیع اولیه سند تجاری برات وظیفه‌ وزارت اقتصاد و دارایی بوده و شرایط ابطال و اخذ تمبر را نیزاین مجموعه مشخص می‌ کند. به همین دلیل برای صدور اسناد تجاری مبلغی تحت عنوان مالیات اخذ می‌ شود که در خصوص برات نیز اعمال خواهد شد.

مالیات مذکور به نسبت مبلغ وجه قید شده در برات و حق تمبر اخذ خواهد شد. فراموش نکنید که اگر مقررات در مورد به حق تمبر رعایت نشود، باعث بطلان و از بین رفتن بران نمی شود ولی جریمه به آن تعلق می‌ گیرد. یعنی متخلف علاوه بر اینکه باید اصل حق تمبر را باطل کند، دو برابر آن نیز جریمه بپردازد.

امیدوارم با خواندن این مقاله به جواب سوال معنی برات چیست رسیده باشید.

سوالات متداول در مورد برات

در ادامه بخشی از سوالات متداول حقوقی در مورد برات را مطرح کرده ایم. برای کسب اطلاعات بیشتر وارد صفحه سوالات متداول حقوقی شوید.